Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης :"Τα χρήματα είναι για να τα ξοδεύεις, να τα δίνεις κι ας μην παίρνεις τίποτα, αρκεί να πιάνουν τόπο, αλλιώς χάνουν την αξία τους"

               Αγαπητοί μου αναγνώστες/-στριες , η στήλη μας σήμερα είναι αφιερωμένη σε έναν από τους πραγματικά Μεγάλους της ελληνικής λογοτεχνίας, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Ως έμπειρη δημοσιογράφος κατάφερα να κλέψω είκοσι λεπτά από την πολυκύμαντη και σκληρή ζωή του και να του πάρω μία, όσο το δυνατόν , σύντομη συνέντευξη, που όπως θα διαπιστώσετε σε λίγο, κρύβει μεγαλείο! Απολαύστε την..

-Καταρχάς, θέλω να σας ευχαριστήσω κύριε Παπαδιαμάντη για τη τιμή που μου κάνετε να μου παραχωρήσετε αυτή τη συνέντευξη. Γνωρίζω πως δεν το κάνετε συχνά..Μου επιτρέπετε να σας βομβαρδίσω με μερικές ερωτήσεις; Θα είναι ανώδυνο , σας το εγγυώμαι.

-(γέλια)…. Μετά χαράς !

-Το γεγονός ότι αποφοιτήσατε από το Γυμνάσιο σε ηλικία 23 ετών -αν κάνω λάθος διορθώστε με -με πολλές μάλιστα διακοπές ενδιάμεσα, μου φάνηκε αρκετά ενδιαφέρον για τον ‘’Άγιο των ελληνικών γραμμάτων’’ όπως αποκαλείστε. Γνωρίζω επίσης ότι είχατε (και εξακολουθείτε να έχετε) μία ιδιαίτερη σχέση με τα γράμματα. Τι γεύση σας έχουν αφήσει τα μαθητικά σας χρόνια;

- Πολύ διαβασμένη ήρθες βλέπω..! Άσε με να σου πω και κάτι! Γλυκόπικρη θα’λεγα..Τα πρώτα γράμματα τα έμαθα στο νησί, στην Μονή Ευαγγελισμού. Ε, 4 χρόνια μετά που βγήκα από το Ελληνικό σχολείο, το 1867 δηλ., παρακολούθησα την Α και Β τάξη στο Γυμνάσιο Χαλκίδος, την Γ στον Πειραιά και μετά διέκοψα και έμεινα στην πατρίδα. Έσφιγγε πολύ η φτώχεια βλέπεις… Το ΄72 πήγα στο Άγιο Όρος για προσκύνημα και κάθισα εκεί λίγους μήνες. Ύστερα, το ’73 νομίζω, το τέλειωσα το άμοιρο το Γυμνάσιο στο Βαρβάκειο της Αθήνας . Μια ζωή φτωχός …από μαθητής έβγαζα το ψωμί μου με παραδόσεις και προγυμνάσεις μαθητών. Το ’74 γράφτηκα στη Φιλοσοφική Σχολή. Την προσπάθησα πολύ, αλλά..λίγο η ανέχεια, λίγο η επισφαλής υγεία μου, λίγο η φτώχεια… λίγο απ’όλα, στη μέση την άφησα τελικά.

- Η φτώχεια είπατε..χαρακτηριστικό της ζωής σας! Δεν γίνεται..κάτι θα κάνατε κι εσείς λάθος ,ή σωστό αν το επιδιώκατε, για να είσαστε συνέχεια κάτω από της ‘’φτερούγες’’ της.

-Ε , κάτι κάνω κι εγώ..

- Μήπως μπορείτε να γίνετε λίγο πιο συγκεκριμένος;

-Χρήματα είναι!! Τα χρήματα είναι για να τα ξοδεύεις, να τα δίνεις κι ας μην παίρνεις τίποτα, αρκεί να πιάνουν τόπο, αλλιώς χάνουν την αξία τους . Ούτως ή άλλως κορίτσι μου , μήτε μπορώ, μήτε και θέλω να περιποιούμαι τον εαυτό μου. Εγώ μ’αυτά πλερώνω τα χρέη μου στου κυρ Κεχριμάνη την ταβέρνα, δίνω και για το νοίκι, δίνω και σ’αυτούς που τα χρειάζονται περισσότερο απ’εμέ , στέλνω μερικά και στο νησί…

-Όταν λέτε νησί, εννοείτε τη Σκιάθο, έτσι;

-Βέβαια. Τη γενέτειρά μου. Άξονας γύρω απ’τον οποίο περιστρέφονται πολλά διηγήματά μου.

-Νομίζω κ. Παπαδιαμάντη(λίγο άσχετο!) πως παραλείψατε να μας πείτε πως πριν τη Φιλοσοφική Σχολή και κατά την διάρκεια της παραμονής σας στο Άγιο Όρος παραμείνατε για κάποιο διάστημα εκεί ως δόκιμος μοναχός. Τι σας οδήγησε σε αυτή την πράξη και τι σας απέτρεψε από την ολοκλήρωσή της;

-(σοβάρεψε) Εγώ παιδί μου ούτε ήμουν ούτε και θα είμαι ποτέ άξιος να φέρω το Αγγελικό Σχήμα..Όσο για το τι με οδήγησε εκεί.. Ο πατέρας μου, όπως ήδη ξέρεις, ήταν ιερέας και, συνεπώς, εξοικειώθηκα πολύ νωρίς μετά εκκλησιαστικά πράγματα, τη θρησκευτική ατμόσφαιρα , τις λειτουργίες, τα εξωκκλήσια , την ήσυχη ζωή του νησιωτικού περιγύρου..

-Χίλια συγγνώμη που σας διακόπτω πάλι . Το ξέρω..γίνομαι φορτική μα πιστεύω πως κατανοείτε τον δικαιολογημένο ενθουσιασμό μου. Από αυτά που μόλις μου είπατε μπορώ να συμπεράνω γιατί σας έμεινε το επίθετο’ κοσμοκαλόγερος’. Από τον περίεργο και απόκοσμο τρόπο ζωής, με την παράλληλη προσήλωσή σας στην Ορθόδοξη Εκκλησία προφανώς…

-Έχετε δίκιο(για ακόμα μια φορά).Γενικά στη ζωή μου είμαι απλησίαστος (χαμόγελο), επιφυλακτικός . Δεν κάνω εύκολα φιλίες..Οι φίλοι μου μετριούνται στα δάκτυλα. Μ’αρέσει να ζω την εσωτερική ησυχία και, πίστεψέ με, νιώθω ολοκληρωμένος στις Θείες Λειτουργίες που κάνει ο παπά Νικόλας, ο Πλανάς, όταν ψέλνω μαζί με τον άλλο Αλέξανδρο, τον Μωραΐτη.

-Θα θέλατε να μας περιγράψετε το ημερήσιο πρόγραμμά σας;

-Ευχαρίστως, αν και της γάτας του Τρελαντώνη έχει περισσότερο ενδιαφέρον από το δικό μου.. Σηκώνομαι πολύ πρωί, κάνω μια βόλτα στην ακρογιαλιά κι ύστερα εκκλησία. Κακοί φίλοι μου είναι το ξενύχτι , το ποτό, το τσιγάρο, οι οποίοι , σε συνδυασμό με την υπερβολική κούραση, μου καταστρέφουν την υγεία. Τώρα πια το νοιώθω..

-Μάλιστα.. και με τι ασχολείστε αυτόν τον καιρό, αν επιτρέπεται;

-Από τα τέλη του Μάρτη του 1908, που έφυγα κι ήρθα εδώ, στο νησί, με σκοπό να μην ξαναγυρίσω σ’αυτήν την… την πόλη της δουλοπαροικίας και των πλουτοκρατών, κάνω τις μεταφράσεις που μου στέλνει ο Γιάννης Βλαχογιάννης, για να έχω κάποιον πόρο ζωής μα βλέπω ότι σιγά σιγά πρήζονται τα χέρια μου και το γράψιμο γίνεται όλο και δυσκολότερο.

-Λυπάμαι πολύ γι αυτό..Για να αλλάξω θέμα, και να σας ξεκουράσω λίγο, γιατί μέχρι τώρα σας έχω κάνει τη ζωή πατίνι, η οικογένειά σας αποτελείται από 11 άτομα, σωστά; Δυο γονείς και εννέα παιδιά..

-Επτά παιδιά! Τα δύο πέθαναν πολύ μικρά.

-Σας ζητάω συγγνώμη, δε… δεν το ήξερα..

-Δεν πειράζει. Όπως είπαμε, μεγάλωσα με τον πατέρα μου, τον πατέρα Αδαμάντιο Εμμανουήλ, την μητέρα μου, Αγγελική, και τα’ αδέρφια μου, τα τέσσερα από τα οποία είναι κορίτσια και, όπως καταλαβαίνεις, με είχαν στα όπα όπα, όσο τους το επέτρεπαν οι συνθήκες δηλ. Δεν έχω κανένα παράπονο..οι τρεις τους έμειναν ανύπαντρες και μου παραστέκονται με αφοσίωση σε όλες τις δύσκολες στιγμές μου. Και στις εύκολες εννοείται!

-Πρέπει να σας εξομολογηθώ πως δεν έχω διαβάσει πολλά έργα σας. Όχι επειδή δεν θέλω. Προς Θεού! Αλλά επειδή δεν έχει δοθεί ακόμα η ευκαιρία να τυπωθεί κάποιο και να γίνει προσιτό σε όλους μας, κυρίως με τη μορφή βιβλίου, και όχι με περιορισμένα δημοσιεύματα σε εφημερίδες.

-Ναι, Δυστυχώς, έτσι έχουν τα πράγματα, αν και δε νομίζω πως θα προλάβω να δω κάνα έργο μου τυπωμένο σε βιβλίο…

-(χτύπησα ξύλο) Μα τι λέτε τώρα! Μια χαρά γερός, δυνατός μου φαίνεστε.

-Άλλο το φαίνεσθε και άλλο το είναι

-… Θα μπορούσατε να με βάλετε λίγο στο κλίμα της συγγραφής σας;

-Οι ήρωες μου είναι απλοί, ταπεινοί, γραφικοί και βασανισμένοι..

-Αντικατοπτρίζουν δηλ. εσάς.

-Αν εγώ θεωρούμαι ταπεινός, τότε, κατά μία έννοια, ναι. Τα διηγήματά μου, που λες, είναι κυρίως κοινωνικής, σατιρικής απόχρωσης. Επειδή, δίχως καμία διάθεση να σου κλέψω την δουλειά, ξέρω ότι η επόμενη ερώτησή σου είναι: ‘Τί προσπαθείτε να πετύχετε με τη σάτιρά σας;’ ,έχω να σου πω πως είναι καλό ξυπνητήρι για την κοινωνία!!

-Αν μπορούσατε να προτείνετε δύο μόνον έργα σας σε κάποιον που ξεκινάει τώρα να σας διαβάζει, ποια θα ήταν αυτά;

-Είναι δύσκολο για ένα πατέρα να ξεχωρίζει υα παιδιά του! Τα αγαπάει όλα το ίδιο. Ωστόσο, νομίζω πως για αρχή καλό θα ήταν ο ‘Χρήστος Μηλιόνης’, που μιλάει για τους τυράννους, τους ξενόδουλους, λογιότατους γραμματοσοφιστές, που με τις νόθες εκλογές κάθονται στην πλάτη του φτωχού λαού και τον περιφρονούν κιόλας! Να ξέρεις όμως παιδί μου, πως πάντα, έστω και αργά, ο λαός ξυπνάει..Μετά από αυτό, και αφού έχει καταλάβει λίγο τον τρόπο σκέψης μου, ας κάνει μία προσπάθεια για τη ‘Φόνισσα’. Αυτό, ειλικρινά σου μιλάω, είναι βγαλμένο από τα βάθη της ψυχής μου, απ’ την τραγωδία του σπιτιού μου, απ’ τη μιζέρια του νησιού μου, απ’ τη μεγάλη δυστυχία των φτωχών ανθρώπων του λαού. Η αφήγηση είναι γοργή. Νομίζω ότι δε θα κουράσει. Επόμενη ερώτηση;

- Νομίζω πως με έχετε καλύψει. Ή μάλλον...έχω ακόμα μία: Τι βαθμό θα μου βάζατε ως δημοσιογράφο;

-Μμμ..νομίζω 9! Είσαι χαριτωμένη και επίμονη. Δε σου ξεφεύγει τίποτα. Όπως και να’ χει πάντως, είσαι καλή συνομιλήτρια.

-Σας ευχαριστώ κ. Παπαδιαμάντη, τόσο για τα καλά σας λόγια, όσο και για το χρόνο που διαθέσατε γι’ αυτήν την συνέντευξη και αυτά που μου εκμυστηρευτήκατε στην πορεία της. Αντίο σας!

-Εγώ θα έλεγα καλύτερα ‘εις το επανιδειν’. Καλή συνέχεια παιδί μου!



Αναστασία-Μαρία Κιαπόκα, Γ4