Αναμνήσεις ενός ναυτικού (Η συνέντευξη του Γιάννη Λαζού στον εγγονό του)

Ε: Λοιπόν παππού πώς αποφάσισες να πας στα καράβια;  Ποιο ήταν το κίνητρο;

Π: Αποφάσισα από ζήλεια. Εκτίμησα ότι τα πρώτα παιδιά που ήρθαν απ'τα βαπόρια έδωσαν μια οικονομική ώθηση .Το 1960 παραμονή Πρωτοχρονιάς φύγαμε 4 παιδιά μαζί από το χωριό Κέφαλος και πήγαμε Πειραιά , για να βρούμε περισσότερες δυνατότητες για δουλειά στα βαπόρια .

Ε: Σε τι ηλικία πήγατε ;

Π: Εγώ ήμουν 14 χρονών και οι φίλοι μου το ίδιο .(Γεννηθείς 1946)

 Ε: Τελικά πιάσατε δουλειά;

Π: Πράγματι σε 1 βδομάδα βρήκα δουλειά σε ένα ψαράδικο για αρχή με το όνομα Αργοναύτης . Αυτό  ψάρευε στην νότια Λιβύη.

 Ε: Τι ψαρεύατε;

Π: Από μπαρμπούνια έως μαρίδα. Στα ταξίδια που κάναμε με την ανεμότρατα (είδος ψαράδικου) από Πειραιά-Λιβύη οι μεγαλύτεροί μου οικογενειάρχες κάνανε συζητήσεις ότι τα παιδιά τους θα τα στέλνανε στα βαπόρια για καλύτερη εργασία και μισθό.

Ε: Αφού άκουσες αυτή τη συζήτηση τι έκανες μετά;

 Π: Αποφάσισα να ξεμπαρκάρω,  αλλά ο ιδιοκτήτης με καλούσε να γυρίσω πίσω απ'τις διακοπές μου απ το χωριό. Δεν πήγα όμως. Προσπαθούσα να βρω βαπόρι επί 1 μήνα στον Πειραιά.

Ε: Όλο αυτό το διάστημα τι έκανες εκεί πέρα;

Π: Βόλτες και αναζήτηση δουλειάς .

Ε: Τελικά βρήκες αυτό που ήθελες ;

Π: Ναι βρήκα δουλειά σε φορτηγό λίμπερτι ( απλά εμπορικά βαπόρια αμερικάνικα που εξυπηρέτησαν στον Β' παγκόσμιο πόλεμο). Μπάρκαρα από το Σουέζ της Αιγύπτου , με μισθό στην αρχή 700 δραχμές.

Ε: Ήταν καλά λεφτά για τότε ;

Π: Ναι, ήταν , αλλά επιβαρύνθηκα τα αεροπορικά εισιτήρια και δούλευα επί 4 μήνες για να ξεχρεώσω.

Ε: Τι βαθμό είχες στο φορτηγό;

Π: Ήμουν καμαροτάκι (σερβιτόρος) ,αλλά προσπαθούσα να βοηθάω στην κουβέρτα ( χώρος του βαποριού) στο απόπλου και κατάρτου( δέσιμο - λύσιμο) στα λιμάνια και γι' αυτό ο καπετάνιος με έκανε ναύτη . Που τότε έπαιρνε 3000 δραγμές.

Ε: Είχε πολλούς κινδύνους αυτή η δουλειά ;

Π: Οι κίνδυνοι ήταν πολλοί στα πρώτα βαπόρια. Τώρα έχουν λιγοστεψει.

 Ε: Τι κίνδυνοι υπήρχαν;

Π: Εκτός από τις τρικυμίες στους ωκεανούς ,στα παλιά βαπόρια υπήρχαν οι μπίντες τα παλάγκα ( το σκηνι με το παλαγκο που τραβούσαν την μπιντα με το φορτίο δεξιά κι αριστερά).

Ε: Μπορείς να μου αναφέρεις ένα περιστατικό;

Π: Για παράδειγμα στην Γένοβα της Ιταλίας η άγκυρα μας είχε πιάσει άλλη ξένη άγκυρα μέσα στο λιμάνι και η προσπάθεια μας να απαλλαχτούμε τελικά είχε αποτέλεσμα . Πέρασα ένα συρματόσκοινο στην άλλη άγκυρα και βουλιάξαμε την δική μας. Μετά έπρεπε να λασκάρουμε το συρματόσκοινο για να πέσει στον πάτο η άλλη άγκυρα . Εγώ κι ένα δεύτερο άτομο από την Νισυρο λασκάραμε το συρματόσκοινο και απ'το πολυ το βάρος της το σύρμα μας έφυγε απ'τα χέρια και στο γυρισμο μου να φύγω απ'την μπίντα (δύο σίδερα μιτερά που δένει πάνω το σκαφος ) η γάσα (άκρα του σύρματος ) με βρήκε στην φτέρνα του ποδιού μου . Φορούσα παπούτσια και με έκανε μια σβούρα λες και χόρευα ζεϊμπέκικο.

 Ε: Κανένα άλλο έχεις να μου διηγηθείς ;

Π: Δεύτερος κίνδυνος που πέρασα ήταν σε ένα άλλο λίμπερτι καναδέζικο. Πήραμε φορτίο από την Αμερική για την Νότιο Κορέα και στα 400 μιλια από την ακτή της Ιαπωνίας μείναμε από πετρέλαιο .

Ε: Τότε τι έγινε και τι κάνατε εκείνη την ώρα;

 Π: Η  εταιρία μας έστειλε δεύτερο βαπόρι. Δεθήκαμε με το σύρμα με ασφάλεια και με την άγκυρα,  αλλά δυστυχώς τα δυο πλοία, όγκοι μεγάλοι, σπάσανε τα σύρματα καθώς τραβούσανε .Έπειτα περιμέναμε ρυμουλκό απο τη Ιαπωνία για να μας παραλάβει.

Ε: Πόσες μέρες κάτσατε ακυβέρνητοι στον Ειρηνικό ωκεανό;

Π: Μείναμε 12-15 μέρες και στη διάρκεια αυτή τον ημερών μας βρήκε μεγάλη φουρτούνα . Ένα άλλο ελληνικό πλοίο βούλιαξε - μας ενημέρωσε ο μαρκόνης (ασυρματιστής) του πλοίου μας .Αφού φτάσαμε στην Ιαπωνία και πήραμε πετρέλαιο για να συνεχίσουμε το ταξίδι μας προς την Νότιο Κορέα, εγώ βγήκα έξω βόλτα στην πόλη στο Τόκυο .Εκεί συνάντησα μια παρέα Ελλήνων να μιλάνε ελληνικά στο δρόμο έξω από μια βιτρίνα ενός μαγαζιού.

Ε: Και τι τους είπες;

Π: Παιδιά, Έλληνες;  Και μου απάντησαν φυσικά και ναυαγοί! Ήταν αυτοί απ'το βαπόρι που βούλιαξε και τότε ένιωσα φόβο. Έπειτα τυχαία σε δεύτερο ναυτολόγιο σε βαπόρι ψαράδικο στην Ν. Αφρική συνάντησα δυο παιδιά από το βαπόρι που είχε βουλιάξει στον Ειρηνικό ωκεανό.

Ε: Σου είπαν πως σωθήκαν;

 Π: Το βαπόρι βούλιαξε και τους έδωσαν  βοήθεια κατά τα λεγομενά τους. Μαζεύτηκαν τριγύρω τους οκτώ βαπόρια και τους προσφέρανε βοήθεια .

Πετάξανε όλα τα λάδια απ'το σουφρανο ( η κατεύθυνση του αέρα προς το πλοίο) του καιρού (το λάδι έχει την ιδιότητα να μην αφρίζει το κύμα ,γίνεται βουβό) και μετά οι καπετάνιοι τον άλλων βαποριών τους δίνουν διαταγή να πέσουν στην θάλασσα . Οι βάρκες που είχαν ρίξει στην θάλασσα και ένα πλοίο που είχε χαμηλώσει την μπίντα προς την μεριά της θάλασσας με ένα δίχτυ σκοινένιο με μεγάλα μάτια ψάρεψε τους περισσότερους και μαζί με την βοήθεια του πληρώματος. Το πλοίο ήταν σουηδέζικο.

Το συγκεκριμένο άτομο που μου διηγούνταν την ιστορία γύρισε το κεφάλι του και είδε ένα βαπόρι από πάνω του . Με την δεύτερη βουτιά που έκανε το βαπόρι απ'το κύμα κατάφερε και πιάστηκε στο σκοινί και το επόμενο κύμα τον βοήθησε να μπει μέσα στο βαπόρι. Αυτά έχω να πω από τις περιπέτειες μου που δεν τελειώνουν.

Ε: Μέχρι πότε συνέχισες να δουλεύεις σε φορτηγά καράβια;

 Π: Δυστυχώς στο επόμενο μπάρκο το βαπόρι πήγαινε στην Αμερική το 1971-1972 κάπου εκεί. Αποφάσισα να εγκαταλείψω το πλοίο και να μείνω έξω λάθραίος στην Αμερική.

Ε: Γιατί το έκανες αυτό;

Π: Γιατί τα λεφτά στα βαπόρια ήταν λίγα - 4000 δραχμές-  και στην Αμερική που εργαζόμουνα ως λαντζέρης και αργότερα βοηθός μάγειρα έπαιρνα τα τετραπλάσια σε δραχμές, γιατί ήταν δολάρια. Το πρόγραμμα μου ήταν το μήνα να τρώω 100 δολάρια,  να στέλνω 100 στους γονείς και τα υπόλοιπα να τα βάζω στην τράπεζα. Έπειτα ο πατέρας μου μετά από 4 μήνες το έπιασε το νόημα και μου στέλνει ένα τραγουδάκι ή ποιήμα πε'στο όπως θες. Άκου:

Μου στέλνεις τον ιδρώτα σου παιδί μου

κάθε μήνα για να ποτίσω τους ανθούς όπου τους λεν' πατρίδα ,

 να ωριμάσουν οι ανθοί να σπείρεις να θερίσεις

 προτού να φύγω απ'την ζωή να τους καλλιεργήσεις .

Παππούς Αντώνης Λαζός

 Ε: Πόσο καιρό κάθισες στην Αμερική;

Π: Κάθισα 11 μήνες. Η αστυνομία στους 11 μήνες έπιασε ένα παιδί Έλληνα, που δουλεύαμε μαζί στο ίδιο εστιατόριο και  άλλους δυο μαζί με εμένα. Με κράτησαν 7 μήνες στην Νέα Υόρκη και με δικά μου έξοδα γύρισα στην Ελλάδα με το 3000 δολάρια περίσσεμα με το όνειρο να κάνω ψαράδικο. Αλλά οι γονείς μου ήταν γεωργοί και δεν με άφησαν να ακολουθήσω αυτό το επάγγελμα.

Το επάγγελμα του ναυτικού έχει και χαρές και λύπες << όπου λιμάνι και καϊμος και ομορφιές >>. Η ζωή του ναυτικού στα λιμάνια είναι η διασκέδαση και λίγο ενδιαφέρεται για τις ομορφιές των πόλεων. Τέλος οι ιστορίες του ναυτικού είναι πάρα πολλές ,γιατί περιπλανιέται από λιμάνι σε λιμάνι και το μόνο που κάνει είναι να λέει ιστορίες . Τώρα το επάγγελμα του ναυτικού έχει λιγότερους κινδύνους ,καλύτερα καράβια και καλύτερα λεφτά.

Απ'τις αναμνήσεις του Γιάννη Λαζού .

Γιάννης Χανόπουλος, Γ5

Αν υποστηρίξεις το δίκαιο , όλα θα αλλάξουν, "Freedom Writers"

Η σημερινή ταινία πέρασε μηνύματα σε όλους μας, κυρίως για την διαφορετικότητα, για το που μπορούν να φτάσουν οι δυνάμεις του κάθε ανθρώπου αρκεί να πιστέψει στον εαυτό του, αλλά και για την ιδιαίτερη σχέση που μπορεί να δημιουργήσει ένας εκπαιδευτικός με τα παιδιά! Αρχικά βλέπουμε ατίθασα παιδιά, απαισιόδοξα για το μέλλον, που η μόνη λύση για όλα τα προβλήματα τους είναι η βία. Χάρη σε μια δυναμική καθηγήτρια, αναιρούνται όλες οι αντιλήψεις που είχαν για την ζωή και η καθηγήτρια τους με τον δικό της τρόπο, τους κάνει να δείξουν ζήλο για την μάθηση αλλά και για την ζωή!  Πιστεύω πως η σημερινή ταινία ήταν ένα μάθημα ζωής που κατά την γνώμη μου πρέπει να την δουν όλοι!

Σοφία Καντζόγλου, Γ2

                                         

Η ταινία ' Freedom Writers' θεωρώ ότι ήταν από τις πιο ωραίες που έχουμε δει μέχρι τώρα. Τα αγαπημένα μου σημεία ήταν όταν η δασκάλα τούς είχε την ιδέα να τους δώσει από ένα ημερολόγιο για να γράψουν όλα όσα ζουν στην καθημερινή τους ζωή.

Ένα άλλο σημείο ήταν που πάλι η δασκάλα τους με πολλή προσπάθεια και θυσίες κατάφερε να συμφιλιώσει τους μαθητές της μεταξύ τους,  πέρα από τη χώρα και το χρώμα τους. Και το τελευταίο κατά τη γνώμη ήταν όταν τους ανακοίνωσε πως δεν θα τους έχει μόνο στην Β' λυκείου αλλά και στην Γ'.

Τα θέματα που θίγει αυτή η ταινία θα μπορούσαν να συμβούν στον καθένα από μας. Θίγει τον πόλεμο ανάμεσα στις συμμορίες λόγω διαφορετικότητας και μίσους και την βία, όχι μόνο ανάμεσα τους αλλά και στις οικογένειες τους. Γίνονται τραγικά πράγματα μα αν προσπαθήσεις, δεις την άλλη πλευρά και υποστηρίξεις το δίκαιο όλα θα αλλάξουν.

Αλίκη Κατσέλη, Γ2

Σε μια πόλη στην οποία ακόμα και εξάχρονα παιδιά κρατούν όπλα , θα ήταν τρελό να προσπαθήσει κάποιος να συμμορφώσει μια τάξη μαθητών Γυμνασίου. Αυτό έκανε όμως η δασκάλα, η Έριν. Στην αρχή τα παιδιά την αντιπαθούσαν και μερικοί την μισούσαν , καθώς εκείνη δεν μπορούσε να καταλάβει τις μάχες τις οποίες έδιναν καθημερινά. Κάθε μαθητής είχε τη δική του τραγική ιστορία και καθεμία ήταν συγκινητική. Στην ταινία είδαμε την εξέλιξη των μαθητών, τα συναισθήματα τους  καθώς και το χαρακτήρα τους. Αυτά τα παιδιά αντιθέτως με τις οικογένειες τους κατάφεραν να πίνε πανεπιστήμιο και να ζήσουν τη ζωή τους. Το πιο ωραίο-και ελκυστικό- στοιχείο της ταινίας ήταν ότι αποτελεί μια πραγματική ιστόρα και αυτά τα παιδιά πήγαν σχολείο. Αυτή ήταν μια από τις πιο ωραίες ταινίες που προβλήθηκαν στη λέσχη και με έκανε να κλέψω και να γελάσω.

Διονυσία Λάρα, Γ3

Η αγάπη πάντα πλεονάζει στο σχολείο ..(Η σχολική ζωή των παππούδων)

 

Η 4η ενότητα της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β Γυμνασίου έχει θεματική της το σχολείο. Μελετώντας λοιπόν τα κείμενα της ενότητας αλλά και άλλα παράλληλα κείμενα, συζητήσαμε για το πώς ήταν το σχολείο τα παλιότερα χρόνια και το πώς είναι τώρα , ποιες ομοιότητες, ποιες διαφορές έχει καθώς και πόσο έχουν αλλάξει οι τρόποι και τα μέσα διδασκαλίας. Στα πλαίσια του μαθήματος ανατέθηκε στους μαθητές ως εργασία να απευθυνθούν στους παπούδες τους και να τους πάρουν συνεντεύξεις σχετικα΄με το πώς ήταν το σχολείο τη δική τους εποχή. 
Τα παιδιά δέχτηκαν την εργασία με κάποια γκρίνια-πού να βρούμε τώρα κυρία τους παπούδες μας;, δε ζουν κοντά μας!, δεν έχουν skype, η γιαγιά μου δεν ακούει καλά και διάφορες άλλες δικαιολογίες!- αλλά τελικά έκαναν την εργασία και όχι μόνο την έκαναν αλλά από τις εργασίες αυτές προέκυψαν και πολλα΄ιστορικά και πολυπολιτισμικά στοιχεία, αφού  μάθαμε και ακούσαμε για το πώς ήταν τα σχολεία στην Ρουμανία, την Αλβανία, την Κω. την Αλεξάνδρεια τηςΑιγύπτου, τη Νότιο Αφρική! Διαβάστε τις συνεντεύξεις τους και θα καταλάβετε!

Ο δάσκαλος παππούς της Κατερίνας αφηγείται  
(Η Κατερίνα πήρε συνέντευξη από τον παππού της που ήταν δάσκαλος στην Κω και μας έδωσε πολύτιμες πληροφορίες για το πώς ήταν οργανωμένα τα σχολεία στο νησί και κατά τη διάρκεια της Ιταλοκρατίας αλλά και αργότερα. Η συνέντευξη του είναι πολύ συγκινητική και μας μεταφέρει σε μια άλλη εποχή, δύσκολη αλλά όμορφη. Σε αυτό βοήθησαν και οι φωτογραφίες της εποχής της οποίες μας εμπιστεύτηκε. Ευχαριστούμε πολύ τον κ.Πασχάλη για όσα μας μετέφερε μέσω της εγγονής του Κατερίνας. ) 

Παππού, πολλές φορές μας δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσουμε για τα παλιά χρόνια, τις συνθήκες ζωής σας, οι οποίες όπως μου είχες πει ήταν πολύ δύσκολα και να παλέψετε μόνοι σας στη ζωή σας.
   Σήμερα, θα σου πάρω μια συνέντευξη που μας ανέθεσε η φιλόλογος μας της Β' τάξης του Γυμνασίου, η κυρία Κεφαλά,  που έχει σχέση με τα παιδικά σου χρόνια στο δημοτικό σχολείο. Θα προσπαθήσω να μη σε κουράσω, αν και αυτό θα εξαρτηθεί από εσένα με το χρόνο απαντήσεων σου.
-Ευχαρίστως, παιδί μου σε ακούω.
-Πως ήταν παππού το σχολείο στα χρόνια σας;
-Κατερίνα μου, με ρωτάς για το σχολείο μου στα παιδικά μου χρόνια! Με πας πολύ πίσω, όταν τα Δωδεκάνησα μετά το Β' Παγκόσμιο πόλεμο, ενώθηκαν με την Ελλάδα. Το πρώτο σχολείο που λειτούργησε τότε 1944-1945, στεγάστηκε στα δωμάτια φιλοξενίας (στα κελλιά) του Ναού Ασωμάτων Ασφενδιού. Συμμετείχαν παιδιά από όλες τις ενορίες του χωριού(Ασωμάτων, Ζιάς, Λαγουδιού, Ευαγγελίστρας, Αγίου Δημητρίου) τα περισσότερα μεγάλης ηλικίας λόγω του πολέμου. Η πρώτη φωτογραφία που σου δείχνω λέει πολλά... Τρεις δάσκαλοι ηλικιωμένοι από την Κάλυμνο (ο Κουτρούλης, ο Σκαρδάχης και η Μαρία Κορφιά) έχουν αναλάβει την λειτουργία του σχολείου, με τις λίγες γνώσεις τους. Δίδασκαν μόνο Ανάγνωση, λίγα μαθηματικά, μουσική, γυμναστική με ολίγο μισθό, των οποίων η μισθοδοσία τους γινόταν από το ταμείο του Ναού των Ασωμάτων που φρόντιζε και για τη διατροφή τους. Κάπου στη φωτογραφία αυτή, φαίνομαι και εγώ, νήπιο 5 ετών, ανάμεσα σε πολλούς, μεγάλης ηλικίας που είχαν φοιτήσει τα προηγούμενα χρόνια στα Ιταλικά σχολεία. Να και μια φωτογραφία, μιας τάξης σε εκδρομή τους με Ιταλοδάσκαλο, τον Τσεντοφάντη, πριν έρθουν οι Γερμανοί. Παρατηρούμε πόσο προσεγμένα είναι με τις ποδίτσες τους. Είναι αυτοί που τώρα 80άρηδες, όσοι είναι στη ζωή, μιλούν ακόμη την Ιταλική γλώσσα και λένε τα καλύτερα λόγια για τους δασκάλους τους Ιταλούς.            Επανέρχομαι στο 1ο Ελληνικό σχολείο του χωριού μου Ασφενδιού να πω ένα "ευχαριστώ" στους ήρωες, εκείνους απλοϊκούς δασκάλους που μας έμαθαν τα πρώτα γράμματα της ελληνικής γλώσσας με συνθήκες δύσκολες, χωρίς οργάνωση, αλλά με ελληνική σημαία πια, μετά από τόσα χρόνια δουλείας.    Τους χώρους αυτούς, τα κελλιά της εκκλησίας, τα επισκεφτήκαμε οικογενειακώς φέτος στη γιορτή των Ασωμάτων δίπλα και εντός του προαυλίου της εκκλησίας και θυμάσαι, είπαμε πολλά...
      Στη συνέχεια με το 1948, διόρισαν δασκάλους με πτυχίο Παιδαγωγικής Ακαδημίας από την Κρήτη και από άλλα, οι οποίοι αργότερα φοίτησαν 1 χρόνο στην παιδαγωγική Ακαδημίας Ρόδου για σύγχρονη παιδαγωγική επιμόρφωση.
    Τότε πια οργανώθηκε το σχολείο και λειτουργούσε με 4 ή με 5 δασκάλους (τετραθέσιο ή πενταθέσιο). Η μεγάλη αυλή της εκκλησίας ήταν αρκετή για να κάνουν τη γυμναστική τους και να παίζουν τα αυτοσχέδια παιχνίδια τους, της εποχής εκείνης. Αναφέρω μερικά: το κυνηγητό, το κρυφτό, τον κουτσό, "Σας πήραμε, σας πήραμε μία όμορφη κοπέλα", "Μας πήρατε μας πήρατε μία μαύρη κατσιβέλα". "Σας πήραμε σας πήραμε φλουρί Κωνσταντινάτο", "Μας πήρατε μας πήρατε βαρέλι χωρίς πάτο". Αυτό ήταν παιχνίδι των κοριτσιών.
       Αξέχαστη μας έχει μείνει η καμπάνα  της εκκλησίας που χτυπούσε ο παιδονόμος του σχολείου 7:30 το πρωί, για να μας ειδοποιήσει ότι ήταν ώρα για σχολείο. Καταλαβαίνεις ότι στα σπίτια δεν υπήρχαν ρολόγια. Την ώρα τους την υπολόγιζαν με τη θέση που είχε ο ήλιος την ημέρα στον ουρανό, και τη νύχτα τις ώρες που λαλούσαν τα κοκόρια μεσάνυχτα και ξημερώματα 4-5 το πρωί.
       Να αναφέρω και τα παιδιά οικογενειών που μετακόμιζαν από το χωριό στον καμπό (Τιγκάκι, Ζηπάρι, Μεσαριά) τους μήνες Μάιο- Ιούνιο μέχρι αρχές Οκτωβρίου και ήταν υποχρεωμένοι να κατέβουν και να ανέβουν στο χωριό με τα πόδια τους, ξεκινώντας ξημερώματα, πολλά από αυτά και ξυπόλητα με την πάνινη τσαντούλα τους, με το κρίθινο ψωμάκι τους και με τις ελιές τους.
          Θα σου φανεί παράξενο, Κατερίνα μου που θα σου πω ότι στο σχολείο εκείνο τουαλέτες δεν υπήρχαν. Τώρα πως και πού εξυπηρετούνταν δάσκαλοι και παιδιά, ας μην το αναφέρουμε.
        Μετά το 1955 φτιάχτηκαν τα σχολεία στην Ευαγγελίστρια με 6 τάξεις και οι συνθήκες άλλαξαν. Μεγάλες αίθουσες, γραφείο δασκάλων, τουαλέτες, μεγάλη αυλή με σχολικό κήπο πίσω. Στο σχολείο αυτό αργότερα 1971-1974 υπηρέτησα κι εγώ δάσκαλος με 40 παιδιά κι αργότερα μονοθέσιο με 30.
Όπως το είδες κι εσύ, οι χωρικοί άφησαν το χωριό και μεταφέρθηκαν στον κάμπο όπου αναπτύχθηκε το Ζηπάρι και με το σύγχρονο σχολείο του από μονοθέσιο σε εξαθέσιο και τώρα σε οκταθέσιο. Το σχολικό κτίριο του χωριού πλέον παραμένει μία ωραία ανάμνηση και μόνο όταν γίνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις παίρνει ανάσα και ζωή.
      Από το 1975-1978 υπηρέτησα στο διθέσιο και τριθέσιο σχολείο Ζηπαρίου. Με τη διαφορά ότι η ψυχούλα μου ονειροπολεί το πρώτο σχολείο του χωριού όπου φοίτησα μαθητής, κι αργότερα υπηρέτησα ως δάσκαλος. "Χωριό μου όμορφο με τις ραχούλες και τις ρεματιές, που 'χεις δέντρα και λαγκάδια και ευωδιάζουν οι μυρτιές" τραγουδούσαν και χόρευαν τα παιδιά στις εκδρομές τους. Στις πλαγιές του βουνού, στα εξωκλήσια κι όπου υπήρχαν φυσικές ομορφιές και πηγούλες, ακούγονταν παιδικές φωνές με τις διαφορετικές ομορφιές της φύσης.
-Παππού,βλέπω ότι έχεις όρεξη για παραπέρα και έτσι θα σου κάνω και μία δεύτερη ερώτηση. Ποια ήταν η στάση του δασκάλου απέναντι στα παιδιά;
-Με ρωτάς για τη στάση και συμπεριφορά των δασκάλων απέναντι στα παιδιά. Στα χρόνια εκείνα ίσχυε ο κανόνας"Το είπε ο δάσκαλος!" "Καλά σου έκανε ο δάσκαλος!" έλεγαν οι γονείς "Σου έδωσε ξύλο, να, φάε και από εμένα!" Ήθελαν τους δασκάλους αυστηρούς, διότι έτσι νόμιζαν πως έπρεπε να μάθει γράμματα. Τα χρόνια εκείνα οι γονείς σχεδόν ήταν αγράμματοι ή με πολύ λίγες γνώσεις για να βοηθήσουν. Υπήρχαν περιπτώσεις που τα μεγάλα αδέλφια βοηθούσαν τα μικρά. Όπως εμένα, η μεγάλη αδελφή μου που είχε την επίβλεψη και την προστασία μου στα πρώτα σχολικά μου χρόνια και της οφείλω μεγάλη ευγνωμοσύνη.
-Παππού,υπήρχαν τιμωρίες; Κι αν ναι ποιες ήταν αυτές;
-"Το ξύλο βγήκε από το  παράδεισο!" "Ο μη δαρείς, ου μαθήσεται!" έλεγαν στα χρόνια του Βυζαντίου. Ο πατέρας, του μεγάλου λογοτέχνη και  συγγραφέα Κρητικού Νίκου Καζαντζάκη, όταν πήγε για πρώτη φορά το παιδί του στο σχολείο, είπε στο δάσκαλο :"Δάσκαλε το κρέας δικό σου και τα κόκκαλα δικά μου". Για σκέψου τακτικής παιδαγωγικής και μάθησης...
      Ωστόσο, από το 1950, που άρχισε να λειτουργεί παιδαγωγική ακαδημία και στη Ρόδο, οι δάσκαλοι έβγαιναν με σύγχρονες γνώσεις παιδαγωγικής, ψυχολογίας, διδακτικής και ήταν πολύ συγκρατημένοι και φιλικοί στα παιδιά. Θυμάμαι τις Κρητικές δασκάλες, όταν έφευγαν για τα μέρη τους, έκλαιγαν και άφηναν αναμνηστικές φωτογραφίες στα παιδιά. Ο δάσκαλος μου, Ε' και Στ' τάξεως, ο αείμνηστος Θεόφιλος από την Ήπειρο, μας έμαθε πέρα από τα μαθήματα να ασχολούμαστε με το σχολικό κήπο και τη ψαλτική. Από αυτόν ενθαρρύνθηκα να ασχοληθώ αργότερα με τη μουσική και να ασκώ, μεγάλος πια, δάσκαλος, και τα καθήκοντα του ιεροψάλτη μέχρι και τώρα, στα μέρη που υπηρέτησα και περισσότερο σε ενορίες της Κω. Τον έχω στη ζωή μου πρότυπο.
       Οι τιμωρίες είχαν σχέση και με τον χαρακτήρα του δασκάλου. Λίγο με το ένα πόδι όρθιοι, τα χαστούκια περισσότερο, με τη βέργα στα χέρια και απομόνωση σε χώρο κλειστό. Θυμάμαι ένα δάσκαλο που στο διάλειμμα έβαζε τα παιδιά τα αδιάβαστα να κάνουν τα γαϊδουράκια και στην πλάτη τους να ανεβαίνουν οι διαβασμένοι. Τους μετέφεραν από τη μία άκρη αυλής έως την άλλη δύο και τρεις φορές. Στη ζωή υπάρχει ακόμη η ακούραστη δασκάλα μας, κυρία Μαρία Φορόζη που με τη γλυκιά φωνή της έδινε ζωντάνια στις τάξεις με τα ωραία τραγούδια. Τέλος να αναφέρω και τον δάσκαλο μου από το Πυλί, κύριο Ζωΐδη με τα πολλά χαστούκια του. Όμως εγώ πάντα θυμάμαι κάποια στιγμή που με βρήκε σε ένα κατάστημα, μου χάιδεψε το κεφάλι και είπε:"Ο Πασχάλης μου, ο καλλιγράφος μου και ο λεβέντης μου". Πόσο άξιζε ένα χάιδεμα στα παιδιά τότε. Όλες οι δυσάρεστες στιγμές ξεχνιόνταν.
     Θα μπορούσες Κατερίνα μου να με ρωτήσεις, " εσύ παππού πως φερόσουν στα παιδιά ως δάσκαλος;"
     Όλοι μας, "χειροτονήσαμε" μα η αγάπη μας πάντα πλεόναζε. Ο χρόνος έτρεχε, η ώρα τελείωνε και θα έπρεπε να είχαμε εξετάσει τα παιδιά να παραδώσουμε και να εμπεδώσουμε το νέο μάθημα. Όταν κυρίως υπηρετούσα σε σχολεία ολιγοθέσια εκεί ο χρόνος ήταν πολύ περιορισμένος. Μέσα σε μία αίθουσα με όλες τις τάξεις των παιδιών θα έπρεπε να υπάρχει εγρήγορση από τον δάσκαλο και τα παιδιά των άλλων τμημάτων να έχουν πάντα μία εργασία για απασχόληση. Δεν τιμώρησα ποτέ παιδί, διότι δεν ήξερε το μάθημα απλώς όταν ενοχλούσαν και δημιουργούσαν αταξίες μέσα στη τάξη και εμπόδιζαν το μάθημα. Φυσικά κάποια στιγμή ακολουθούσε ένας καλός λόγος, μία συμβουλή για να ηρεμήσουν τα πράγματα.
         Μεγάλος παιδαγωγός, παιδί μου ήταν ο Χριστός, που έδωσε αξία στη γυναίκα, στο δούλο, στο φτωχό, στο βάρβαρο και πάνω από όλα στα παιδιά. "Αφήστε τα παιδιά να έρθουν κοντά μου, σε αυτά ανήκει η βασιλεία των ουρανών", είπε στους μαθητές του όταν οι μαθητές του τα εμπόδισαν να πλησιάσουν το Χριστό. Τα ακούμπησε στο κεφάλι και έδωσε την ευλογία του. Σε αντίθεση με τον εβραϊκό νόμο, όπου έλεγε, (δεν θυμάμαι ακριβώς τα λόγια του. "Όπου δεν πέφτει ο λόγος, πέφτει ράβδος".
-Πόσες ημέρες/ώρες πηγαίνατε στο σχολείο;
-Στο σχολείο πηγαίναμε μέχρι και το Σάββατο από 8 το πρωί έως 1:30. Την Κυριακή είχαμε υποχρεωτικό εκκλησιασμό. Θυμάμαι ορισμένα παιδιά που τσακωνόμασταν ποιος να πει στο μέσω της εκκλησίας το" Πιστεύω" και το "Πάτερ ημών".
Ομπρέλες και αδιάβροχα δεν υπήρχαν. Όταν μας έβρισκε η βροχή, καλώς καμωμένη, τα ρούχα στέγνωναν πάνω μας. Λίγα παιδιά φορούσαν παπούτσια. Όταν ερχόταν η άνοιξη ήταν παλικάρια ποιος πρώτος να τα βγάλει και να περπατά ξυπόλητος μες στα κρύα νερά των πηγών που έτρεχαν στους πλακόστρωτους κατηφορικούς δρόμους.
-Ποια μαθήματα κάνατε;
-Τα μαθήματα μας ήταν: Γλώσσα, Αρχαία Γραμματική, Έκθεση, Αριθμητική, Καλλιγραφία με το πενάκι βουτώντας το στο μελανοδοχείο, Θρησκευτικά, Γυμναστική, και Φυσική Ιστορία. Διδασκόμασταν τη φύση, τραγουδούσαμε, παίζαμε στη φύση. Επίσης χειροτεχνία, πηλοπλαστική, ξυλοκοπτική, ζωγραφική και κέντημα τα κορίτσια.
-Έμενες στην ίδια τάξη αν δεν συγκέντρωνες επαρκή βαθμολογία;
-Στην ίδια τάξη έμεναν τα παιδιά που ήταν αδύνατο να συνεχίσουν στην επόμενη τάξη, με αδυναμία κυρίως στα Ελληνικά και Αριθμητική. Μια και δυο χρονιές! Κι όσα συνέχιζαν τις δυσκολίες τους τα έπαιρναν οι γονείς από το σχολείο, τα κορίτσια να βοηθούν τη μητέρα τους στο σπίτι και τα αγόρια σε γεωργικές δουλειές με τους πατεράδες τους.
Εξάλλου οι δάσκαλοι έδιναν περισσότερη προσοχή στα παιδιά που προορίζονταν για το γυμνάσιο με γραπτές εξετάσεις. Υπήρχαν και οι επιθεωρητές οι οποίοι αξιολογούσαν τους δασκάλους ανάλογα με την επίδοση των μαθητών. Οι απρόβλεπτες επισκέψεις τους ήταν ανεπιθύμητες για δασκάλους και μαθητές.
-Πήγαιναν τα αγόρια και κορίτσια μαζί ή χωριστά;
-Σίγουρα αγόρια και κορίτσια ήταν μαζί στην ίδια αίθουσα με τις κρυφές συμπάθειες που συνεχίζονταν και μεγαλύτερη ηλικία.
Η τελευταία φωτογραφία που σου δείχνω, είμαστε Ε' και Αφ' τάξη, το 1950 με δασκάλους το Θεόφιλο Τζια, την Ελένη Φουκαράκη, την Μαρίκα Πετράκη, την αγαπητή μας τη  κυρία Φορόζη και τον Ηλία Ζωΐδη. Όλοι μακαρίτες, εκτός από την κυρία Φορόζη, χρόνια να της δίνει ακόμη ο Θεός και των άλλων να αναπαύει τις ψυχές τους.

Σου δίνω και άλλη μία φωτογραφία 1972-1973 με τα παιδιά του μονοθέσιου πια σχολείου Ευαγγελίστριας. Το σχολείο ήταν ήδη στο τέλος του. Αρκετά από αυτά σπούδασαν σε ανώτατες σχολές και άλλα αρκέστηκαν στα πρακτικά επαγγέλματα.

Σε ευχαριστώ Κατερίνα μου που μου έδωσες την ευκαιρία να θυμηθώ τα παιδικά μου χρόνια και την υπηρεσία μου ως δάσκαλος σε σχολεία του χωριού μου. Τις ευχαριστίες μου και στην καθηγήτρια σου κυρία Κεφαλά που αποδέχτηκε να μας ακούσει με τις τόσες πολλές λεπτομέρειες μας.
        Ο παππούς σου Πασχάλης

Πατάκου Κατερίνα

Το σχολείο στα χρόνια των παππούδων μου!!!

(Η Σιμόνα μίλησε με τη γιαγιά της στη Ρουμανία και μετέφρασε όσα της είπε για τη δική της σχολική ζωή!)

     Τα σχολεία στα οποία πηγαίνανε οι παππούδες μου είναι διαφορετικά σε πολλά πράγματα από αυτό που πηγαίνω εγώ: από  τα ρούχα που φορούσανε  μέχρι τα μαθήματα που κάνανε. Αλλά ας τα πάρουμε όλα με τη σειρά.

   Πώς έπρεπε να πάνε στο σχολείο; Είναι λογικό ότι τα ρούχα τα οποία φορούσανε δεν ήταν σαν αυτά τα οποία φοράμε εμείς σήμερα. Τα αγόρια φορούσαν ένα κοστούμι με γραβάτα και τα μαλλιά τους έπρεπε να τα έχουν κοντά κουρεμένα, ενώ τα κορίτσια φορούσαν ένα φόρεμα με ένα παλτό απο πάνω και τα μαλλιά τους τα είχαν 2 κοτσιδάκια.

  Πώς ήταν το δημοτικό; Το δημοτικό δεν κρατούσε 6 χρόνια όπως σε μας αλλά τέσσερα και το πρόγραμμά τους ήταν από τις 8:00 μέχρι τις 12:00 από Δευτέρα έως και Παρασκευή. Τα μαθήματα δεν ήταν διαφορετικά από τα δικά μας. Τα μαθήματα που είχαν ήταν  Γλώσσα, Μαθηματικά, Καλλιτε-χνικά, Μουσική, Γυμναστική, Αγγλικά και Γαλλικά στα οποία δίνανε τεστ.

   Πώς ήταν το Γυμνάσιο; Το γυμνάσιο είχε την ίδια διάρκεια με εμάς -τρία χρόνια. Από την 5η έως την 8η και κάνανε μάθημα από τις 8:00 έως τη 13:00.

Τα μαθήματα τα οποία κάνανε   ήταν Γλώσσα, Μαθηματικά, Γεωγραφία, Ιστορία, Φυσική, Χημεία, Βιολογία, Αγγλικά, Γυμναστική, Καλλιτεχνικά και Μουσική στα οποία δίνανε διαγωνίσματα.

     Πώς ήταν στο Λύκειο; Το λύκειο ήταν από την 9η έως την 12η τάξη και πηγαίνανε σχολείο από τις 8:00 έως τις 14:00.Τα μαθήματα τα οποία κάνανε ήταν Γλώσσα, Μαθηματικά, Ιστορία, Φυσική, Χημεία, Πρακτική(πηγαίνανε σε εργοστάσια και βλέπανε πως φτιάχνονται     πράγματα), Αγγλικά, Γυμναστική και Καλλιτεχνικά στα οποία δίνανε εξετάσεις.

     Πώς συμπεριφέρονταν οι δάσκαλοι και ποιες ήταν οι τιμωρίες; Οι περισσότεροι δάσκαλοι ήταν πολύ αυστηροί αλλά υπήρχαν και μερικές περιπτώσεις που οι δάσκαλοι ήταν λιγότερο αυστηροί. Όταν ένας δάσκαλος έπρεπε να δώσει μια τιμωρία, η τιμωρία μπορούσε να είναι να βάλει το μαθητή να γράψει σε ένα χαρτί ότι δεν θα ξανακάνει κάτι τέτοιο, να τον σηκώσει στον πίνακα, να τον πετάξει έξω από την τάξη, να καλέσει τους γονείς, να του μειώσει τον βαθμό ή τον χτυπούσε με ένα χάρακα στον χέρι.

       Πώς λειτουργούσε το σχολείο; Σε όλες τις τάξεις οι βαθμοί ήταν έως το 10 άρα για να περάσει κάποιος έπρεπε να πάρει 5.Στην αρχή της εβδομάδας λέγανε τον ύμνο. Το σχολείο οργάνωνε διάφορες εκδρομές σε θέατρα ,βουνά και σε πολλά διάφορα μέρη και επίσης το καλοκαίρι οργάνωνε κατασκηνώσεις. Είχαν δικιά τους ομάδα του χάντμπολ και του ποδοσφαίρου και πηγαίνανε σε αγώνες μεταξύ σχολείων. Κάθε μήνα οι γονείς έπρεπε να έρχονται στο σχολείο για να μιλήσουν με τους δασκάλους. Επίσης τα παιδιά είχαν ένα μικρό βιβλιαράκι(ένα για το δημοτικό, ένα για το γυμνάσιο και ένα για το λύκειο)στο οποίο οι δάσκαλοι βάζανε τους βαθμούς. Απαγορεύονταν να τρέχουν μέσα στο σχολείο, να τσιρίζουν ,να παίξουν ξύλο ή να σπάσουν πράγματα. Ανοίγανε και κλείνανε τις ίδιες μέρες με εμάς. Επίσης στην ώρα των γαλλικών τα παιδιά στέλνανε γράμματα σε παιδιά απο την Γαλλία.

     Μπορούμε να παρατήσουμε ότι κατά το πέρασμα του χρόνου τα σχολεία άλλαξαν αρκετά πολύ όμως υπάρχουν πράγματα τα οποία δεν έχουν αλλάξει.

Σιμόνα Μπολμποάκα, Β4

Το σχολείο της γιαγιάς μου

(Ο Βασίλης συνομίλησε με τη γιαγιά του που πήγε σχολείο στην Κω και έγραψε τις δικές της αναμνήσεις)

      

-Πως  ήταν  το σχολείο  στα χρόνια σας;

-Στην εποχή μας τότε, υπήρχε ο σεβασμός του μαθητή απέναντι στον καθηγητή και ποτέ δεν αντιμιλούσαμε. Τηρούσαμε τους κανόνες που υπήρχαν, δηλαδή οι κοπέλες φορούσαν τις μαύρες ποδιές με το σήμα του σχολείου  ΙΧ (με άσπρο κέντημα) χωρίς ψηλές κάλτσες και παπούτσια με ψηλό τακούνι, τα δε αγόρια με το πηλίκιο που κι αυτό έφερε το σήμα Ι.Χ

Επίσης μας απαγόρευαν ακόμη και στο σινεμά να πάμε εφ’ όσον ήμασταν μαθητές. Όμως βλέποντας αυτή την ελευθερία που υπάρχει σήμερα που ισοπεδώνει τα πάντα, ονειρευόμαστε εκείνη την εποχή.

-Ποια ήταν η στάση του δασκάλου απέναντι στα παιδιά;

-Η στάση του καθηγητή  απέναντι στον μαθητή ήταν φιλική, αλλά και σοβαρή ώστε να εμπνέει σεβασμό.

-Υπήρχαν τιμωρίες; Κι αν ναι ποιες ήταν αυτές;

-Ο καθηγητής όταν παρεκτρεπόταν ο μαθητής και αυτό συνέβαινε σπάνια, που έκανε τις ανάλογες παρατηρήσεις και όταν ο μαθητής συνέχιζε, τον απέβαλαν από το σχολείο και η τιμωρία ήταν 1 έως 7 ημέρες, τότε καλούσαν τους γονείς και τους ενημέρωναν

-Πόσες ημέρες ή ώρες πηγαίνατε στο σχολείο;

-Η διδασκαλία ήτο 5αήμερη και ήταν 7ωρο

-Ποια μαθήματα κάνατε;

-Τα μαθήματα που κάναμε ήταν: Αρχαία Ελληνικά, Μαθηματικά, Φυσική, Ιστορία, Ψυχολογία, Γεωγραφία, Θρησκευτικά, Γαλλικά και Γυμναστική.

-Έμενες στην ίδια τάξη αν δεν συγκέντρωνες επαρκή βαθμολογία;

-Ο μαθητής έμενε στην ίδια τάξη, όταν σε 2 πρωτεύοντα μαθήματα δεν συγκέντρωνε τη βάση, ή έμενε μετεξεταστέος σε ένα κύριο και ένα δευτερεύον και τον Σεπτέμβριο έδινε εξετάσεις και αν δεν έγραφε πάλι, έμενε στάσιμος.

-Αγόρια και κορίτσια  πήγαιναν μαζί ή χωριστά στο σχολείο;

-Στην εποχή μου το σχολείο ήτο μικτό αγόρια και κορίτσια. Στην δεξιά πλευρά τα κορίτσια και στην αριστερή τα αγόρια. Όμως υπήρχε ο σεβασμός και η αγάπη μέσα στην τάξη, που στη σημερινή εποχή δεν υπάρχει.

Βασίλης Παπαβασιλείου

«Το σχολείο στα χρόνια μου στη Ν.Αφρική»

(Η Ντεφνέ μας εντυπωσίασε αφού η γιαγιά της πήγε σχολείο στη Νότια Αφρική και έζησε το απαρτχαιντ!)

            Το ακόλουθο κείμενο αφηγείται τις προσωπικές εμπειρίες της Δάφνης Easthorp στα σχολικά της χρόνια, μέχρι και τη διακοπή της εκπαίδευσής της λόγω του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.

            Το σχολείο στα χρόνια μου ήταν πολύ διαφορετικό αλλά ίδιο με το σημερινό.Καταρχάς, εκείνα τα χρόνια θεωρούνταν τιμή να πηγαίνει κανείς στο σχολείο και λίγοι ήταν αυτοί που πήγαιναν.Πηγαίναμε στο σχολείο απ’ το πρωί μέχρι το μεσημέρι και μετά αφού σχολάγαμε, πηγαίναμε στο σπίτι και κάναμε τις δουλειές μας. Στο σχολείο μας, πήγαιναν αγόρια και κορίτσια μαζί άλλα μόνο οι λευκοί, επειδή εκείνα τα χρόνια η Ν.Αφρική ήταν διαχωρισμένη από την Αγγλία.Τα «μαύρα» παιδιά δεν επιτρέπονταν να μορφωθούν και έκαναν βαριές δουλειές από πολύ μικρή ηλικία, παρακολουθώντας πίσω απ’ τον φράχτη που τους χώριζε τα υπολοιπά παιδιά να παίζουν.

            Στο σχολείο μας υπήρχε ένας Διευθυντής και μία Διευθύντρια, ο οποίος είχε μια βέργα που  χτυπούσε τα αγόρια, ενώ η Διευθύντρια είχε μια παντόφλα με την οποία χτυπούσε τα κορίτσια.Όμως, σε έστελναν στο Γραφείο της Διεύθυνσης μόνο αν ήσουν πραγματικά άτακτος και τις περισσότερες φορές ο ίδιος ο δάσκαλος καμάρωνε για τα παιδιά. Μας δίδασκαν Αγγλικά, χορό, μουσική, αριθμητική και σουαχίλι.

            Το σχολείο ήταν βέβαια δύσκολο, και οι δάσκαλοι αυστηροί άλλα ήταν και θα παραμείνει να είναι μια εμπειρία την οποία θα θυμάμαι για όλη μου τη ζωή, μέχρι και τώρα σε ηλικία 87 ετών. Ακόμη θυμάμαι κάθε κλάμα, κάθε γέλιο και κάθε στιγμή αταξίας.

            Το σχολείο ήταν διαφορετικό και πρωτότυπο αλλά και τώρα είναι μια εμπειρία που δεν θα ξεχαστεί ποτέ.

Ντεφνέ Μποδούρ, Β4

Το σχολείο στην Αλβανία

    Τα σχολεία των παππούδων μου και των γιαγιάδων μου ήταν πολύ μεγάλα. Στην τάξη υπήρχαν πάνω απο 30 μαθητές. Τα θρανία και οι καρέκλες ήταν ενωμένες και ξύλινες και καθόντουσαν δυο παιδιά σε κάθε θρανίο. Είχε μια πολύ μεγάλη αυλή τα αγόρια παίζανε μπάλα και τα κορίτσια με ένα σχοινακι. Οι τουαλέτες ήταν έξω από το σχολείο και είχαν μόνο ένα διάλειμμα μισαωρο.

Οι δάσκαλοι ήταν πολύ αυστηροί και μερικοί πολύ καλοί προς τους μαθητές. Οι τιμωρίες ήταν να χτυπάει ο καθηγητής με μια βέργα τα παιδιά, να κάθεσαι κοντά στον τοίχο με ενα πόδι, και την άλλη μέρα έπρεπε να έρθεις με τους γονείς σου. Σχολείο πηγαίνανε 6 ημέρες την εβδομάδα και 8 ώρες την ημέρα. Τα μαθήματα το 1945 ήταν Μαθηματικά, Ιστορία, Γυμναστική, Γεωγραφία, Γλώσσα, Χημεία και Ρωσικά.

Στην τάξη έμενες αν είχες κάτω από το πέντε και πάνω από πέντε περνούσες. Τα παιδιά πήγαιναν όλοι μαζί αγόρια και κορίτσια στο ίδιο σχολείο.

Ιρένα Μπάλλα

«Το σχολείο στα χρόνια της γιαγιάς μου»

(Η Κων/να καταγράφει της αναμνήσεις της Λαρισαίας γιαγιάς!)

            H γιαγιά μου, η μητέρα του πατέρα μου, γεννήθηκε και μεγάλωσε σ’ ένα χωριό της Λάρισας τη δεκαετία του 1950. Τα δημοτικό σχολείο εκείνης της περιοχής ήταν χωρισμένο σε τρεις τάξεις. Τα παιδιά της πρώτης, δευτέρας και τρίτης δημοτικού βρίσκονταν όλα σε μία αίθουσα διδασκαλίας και τα παιδιά της τετάρτης, πέμπτης και έκτης σε μια άλλη. Οπότε, οι δύο αίθουσες είχαν ένα δάσκαλο η καθεμία. Τα σχολεία λειτουργούσαν πρωί και απόγευμα εκτός από Τετάρτη και Σάββατο που το απόγευμα ήταν ελεύθερο. Τα πρωινά, όλα τα παιδιά-αγόρια και κορίτσια- ετοιμάζονταν και πήγαιναν σχολείο όταν βαρούσαν οι καμπάνες της εκκλησίας.

            Υπήρχε μια δασκάλα στις μικρότερες τάξεις που ήταν καλοσυνάτη χωρίς τιμωρίες, αλλά ο δάσκαλος στις μεγαλύτερες τάξεις ήταν πολύ αυστηρός. Χτυπούσε τα παιδιά με τον χάρακα, τα χαστούκιζε και τα τραβούσε απ’ τα αυτιά τους.Υπήρχαν βέβαια και κάποιες συγκεκριμένες τιμωρίες για τα αδιάβαστα ή ζωηρά παιδιά.Μέσα στην τάξη, μπορεί να στεκόσουν ακίνητος για πολύ ώρα στη γωνία με το αριστερό πόδι σηκωμένο ή να σου χτυπούσαν το χέρι με το χάρακα δέκα φορές.

            Υπήρχαν, όμως και άλλες μορφές τιμωρίας, εκτός τάξεως. Εάν ήσουν πάλι αδιάβαστη, μπορούσαν να σε κρατήσουν στο σχολείο το μεσημέρι χωρίς να φας και θα συνέχιζες το μάθημα μέχρι το απόγευμα, το οποίο οι ίδιοι οι μαθητές το ονόμαζαν «νηστεία». Σ’αυτό το χρονικό διάστημα, δηλαδή μεταξύ μεσημεριού και απογεύματος έμενες κλεισμένη μέσα στην αίθουσα και επειδή οι τουαλέτες βρίσκονταν στο προαύλιο δεν σου επιτρεπόταν να πας...Γι’ αυτό και κάποιοι μαθητές έφευγαν κρυφά από τα παράθυρα για να βγουν έξω.

            Στο σχολείο επίσης, ήταν μέσα στα καθήκοντα των μαθητών να καθαρίζουν τις αίθουσες, να σκουπίζουν και να σφουγγαρίζουν το πάτωμα, να καθαρίζουν τα τζάμια και συγκεκριμένα στην τάξη της γιαγιάς μου, να καθαρίζουν από τις στάχτες και την ξυλόσομπα που υπήρχε μέσα στην αίθουσα.  Ακόμη, μέρα παρά μέρα, οι οικογένειες των μαθητών αναλάμβαναν να ταΐζουν τη δασκάλα ή και να της κάνουν το τραπέζι. Τα παιδιά ήταν επίσης υποχρεωμένα να πηγαίνουν στην εκκλησία κάθε Κυριακή, κι αν μερικά δεν πήγαιναν...τότε τη Δευτέρα είτε θα «έτρωγαν ξύλο» είτε θα υπήρχε άλλου είδους τιμωρία. Όμως οι δραστηριότητες δεν σταματούσαν εκεί, διότι τα παιδιά πήγαιναν περίπατο-εκδρομή έξω από το χωριό με κολατσιό έτοιμο από τις μάνες τους μια φορά το μήνα.

            Οι ώρες και οι ημέρες του σχολείου ήταν έξι την εβδομάδα, όκτω ώρες το πρωί και δύο ώρες το απόγευμα. Επιπλέον στο Δημοτικό τα μαθήματα ήταν τα βασικά, όπως ανάγνωση-ορθογραφία, αριθμητική, ιστορία, γυμναστική και θρησκευτικά. Εαν δεν είχες καλές επιδόσεις στα μαθήματά σου, τότε υπήρχε μεγάλη πιθανότητα να μείνεις και στην ίδια τάξη.

            Συμπερασματικά τα σχολεία στα χωριά, ήταν τελείως διαφορετικά και πιο αυστηρά απ’ αυτά στις μεγαλουπόλεις. Για παράδειγμα, τα κορίτσια φορούσαν απαραίτητα μπλε ποδιά με άσπρο γιακά και μπλε ζώνη, άσπρη κορδέλα στα μαλλιά και άσπρα σοσόνια. Αντίθετα, τα αγόρια φορούσαν κοντά παντελόνια κι είχαν κοντοκουρεμένα τα μαλλιά τους με αφέλειες στο πρόσωπο.Τέλος, κάθε Τετάρτη είχε επιθεώρηση για κομμένα νύχια και καθαρά αυτιά...

Κωνσταντίνα Ξαντά

Το σχολείο της γιαγιάς μου

(Η Δήμητρα μας διηγείται τις αναμνήσεις της Ηπειρώτισσας γιαγιάς!)

Από το 1945 έως το 1949 δεν υπήρχε ένα οργανωμένο σχολείο ώστε να πάνε τα παιδιά λόγω του πολέμου που είχε ξεσπάσει τότε. Όταν άρχισαν να οργανώνονται σχολεία στα τέλη του 1949, επειδή δεν ήξεραν τα παιδιά, που έζησαν στον πόλεμο, γράμματα άρχισαν κανονικά από την 1η τάξη οπότε όπως είναι φανερό υπήρχαν διαφορές στις ηλικίες.

 Σε μία αίθουσα βρίσκονταν 70-80 παιδιά διαφορετικών τάξεων με μόνο ένα δάσκαλο. Οι εποχές ήταν πολύ δύσκολες υπήρχε πείνα, λίγα τρόφιμα από τα οποία έβρισκες ψωμί από καλαμπόκι, γάλα, τυρί και πολύ σπάνια κρέας, κυρίως Χριστούγεννα και Πάσχα.

Στα σχολεία δημιουργόντουσαν φιλίες, δεν υπήρχαν περιστατικά bulling επειδή τότε όλοι περνούσαν δύσκολα, ο ένας καταλάβαινε τον πόνο το άλλου, για αυτό και στηρίζονταν μεταξύ τους!!! Ο δάσκαλος τότε ήταν πολύ σκληρός και αυταρχικός προς τα παιδιά, για τιμωρία τους χτυπούσε με βέργα από ξύλο κρανιάς( 5 ξυλιές στην μία παλάμη , 5 ξυλιές στην άλλη). Άλλα είδη τιμωρίας ήταν η αντιγραφή, στάση πελαργού( στην γωνία με το ένα πόδι όρθιο) και πολλές άλλες.

Σχολείο πήγαιναν από την Δευτέρα έως το Σάββατο, όλη την ημέρα με 1- 2 ώρες διακοπή το μεσημέρι για φαγητό και μετά πάλι στο σχολείο. Το γυμνάσιο είχε 8 τάξεις, για αυτό και ονομαζόταν οχτατάξιο, ενώ δεν υπήρχε λύκειο. Κύρια μαθήματα ήταν η ιστορία, τα θρησκευτικά και ότι μπορείτε να φανταστείτε για την οικογένεια( πώς να δεθεί κ.α.). Όσον αφορά τα θρησκευτικά πήγαινε ο παπάς της περιοχής και τους έκανε 1 φορά την εβδομάδα κατηχητικό, ενώ στην εκκλησία ήταν υποχρεωτικό να πάνε τα παιδία του γυμνασίου για να εξομολογηθούν. 

 Στο δημοτικό αν δεν έπαιρνες  πάνω από 5 έμενες στην τάξη, ενώ στο γυμνάσιο αν έμενες σε 3 τουλάχιστον μαθήματα έμενες στην ίδια τάξη. Στο χωριό του παππού μου τα σχολεία ήταν μειχτά όπως και τώρα, ενώ σε μεγαλύτερα σχολεία χωρίζονταν τα αγόρια από τα κορίτσια.

Δήμητρα Παππά

Ελληνικό σχολείο της Αιγύπτου. 

- Καλή σας μέρα, θα μπορούσα να σας κάνω ορισμένες ερωτήσεις, πάνω στα σχολεία των παλαιότερων χρόνων;

- Nαι, εννοείται.

- Εμ...Για αρχή, πως συμπεριφέρονταν, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές στα παιδιά; Ποιά ήταν η στάση τους απέναντι στους καθηγητές;

- Οι δάσκαλοι τότε, όλοι,με ελάχιστες εξαιρέσεις, ήταν σοβαροί και αυστηροί με τα παιδιά. Τα παιδιά, ποτέ, σε αντίθεση με σήμερα δεν είχαν το θάρρος για αστεία ή για περιττούς διαλόγους με τους καθηγητές τους.

- Υπήρχαν καθόλου τιμωρίες; Και αν ναι, ποιες ήταν αυτές; Έκαναν τα παιδιά να συμμορφώνονται ή δεν φοβόντουσαν καθόλου;

- Οι τιμωρίες που υπήρχαν,ήταν πολλές. Η πιο συνηθισμένη ήταν η αντιγραφή μιας φράσης πολλές φορές, π.χ. ''Δεν θα ξαναείμαι άγραφος''.

- υπήρχαν χειρότερες τιμωρίες, εκτός απ'αυτό; 

- Εννοείται, πάρα πολλές. Αλλά ήταν ανάλοφα με το τι έκανες. Αν ήταν κάτι χειρότερο, στελνόσουν στην διεύθυνση. Αν εμπρόκειτο για κάτι ακόμα χειρότερο, το έλυναν οι χαρακιές στα χέρια. Έτσι συμμορφώνονταν όλοι.

- Πράγματι, ενδιαφέρον! Ποια μαθήματα παρακολουθούσατε; Διέφερε ο τρόπος που τα κάνατε, δηλαδή αυτά που μαθαίνατε;

- Όπως και σήμερα, στην Γλώσσα, στα Μαθηματικά και σε πολλά άλλα μαθήματα, μαθαίναμε περίπου τα ίδια με εσάς. Ωστόσο, στην Γεωγραφία, εντυπωσιακός είναι ο τρόπος εκμάθησης όλων των τόπων. Πιο συγκεκριμένα, μας έβαζαν να ζωγραφίζουμε ολομόναχοι χάρτες, και με αυτόν τον τρόπο, μαθαίναμε όλες τις περιοχές, απ'έξω. 

- Πολύ σκληρό ακούγεται, αλλα έτσι μαθαίνατε σωστά! Τώρα... Όσον αφορά τις ημέρες και τα ωράρια που διαρκούσε το μάθημα;

- Μάθημα κάναμε από την Δευτέρα, μέχρι και το Σάββατο, αφού κάθε Κυριακή ήταν η εκκλησία. Το ωράριό μας εξαρτώνταν από πολλά πράγματα, άλλοτε χρειαζόταν να μείνουμε και μετά, το απόγευμα.

- Ακόμη ένα στοιχείο που αποδεικνύει την σκληρότητα της παλαιάς καθημερινής ζωής, σωστά; 

- Βέβαια, τα πράγματα ήταν πολύ πιο δύσκολα από ότι σήμερα.

- Ωχ... Αγόρια και κορίτσια, είσασταν χωριστά, ή στις ίδιες αίθουσες;

- Κοίταξε. Στο δικό μου δημοτικό, ήμασταν, αγόρια και κορίτσια μαζί, στις ίδιες αίθουσες. Ωστόσο,στο Επαγγελματικό λύκειο, όπου συνέχισαν, υπήρχε διαχωρισμός μεταξύ των δύο φύλων, με διαφορετικές εισόδους για τα αγόρια και άλλες για τα κορίτσια.

- Τελευταία ερώτηση΄.

-Ναι,ναι.

- Ποιές ήταν οι στολές του κάθε φύλου; Ήταν υποχρεωτικό να τις φοράτε, ή όποτε θέλατε τις βγάζατε;

- Τα αγόρια φορούσαν πουκάμισο. Τα κορίτσια, αντίθετα, φορούσαν φούστα. Και τα 2 είδη σχολικών στολών, ήταν μόνο σε σκούρο, μπλε χρώμα. Και ναι ήταν υποχρεωτικές.

- Σας ευχαριστώ πολύ που με βοηθήσατε, γειά σας!

-Γεία σου αγόρι μου!

 Περής Γιώργος

Μην τα παρατάς, Lion(2016)

Ο Αυστραλός κινηματογραφιστής Γκαρθ Ντέιβις (Το Μυστικό της Λίμνης - 2013), πραγματοποιεί το σκηνοθετικό του ντεμπούτο στην μεγάλη οθόνη, παρουσιάζοντας μία δραματική, συγκινητική ιστορία, βασιζόμενη στο αυτοβιογραφικό βιβλίο «Ο Μακρύς Δρόμος της Επιστροφής» του Σαρού Μπρίρλι. Η ταινία «Lion» (2016), διαθέτει ένα εξαιρετικό σύνολο ηθοποιών, εκ των οποίων ξεχωρίζουν η Νικόλ Κίντμαν, ο Ντεβ Πατέλ και η Ρούνι Μάρα.

Ο 5χρονος Σαρού χάνεται σ’ ένα τρένο, που τον μεταφέρει ανατολικά, χιλιάδες μίλια μακριά από το σπίτι του και την οικογένειά του. Σαστισμένος και αρκετά φοβισμένος, βρίσκεται ολομόναχος στην πολύβουη και χαοτική Καλκούτα. Καταφέρνει να επιβιώσει, ζώντας στους δρόμους της μεγαλούπολης και αντιμετωπίζοντας κάθε είδους καθημερινά προβλήματα και δυσκολίες, πριν καταλήξει στο καταφύγιο ενός ορφανοτροφείου.

Από εκεί, θα βρεθεί στο σπιτικό ενός ζευγαριού Αυστραλών, οι οποίοι θα τον υιοθετήσουν και θα του προσφέρουν αγάπη και ασφάλεια, στο Χόμπαρτ της Τασμανίας, όπου και μεγαλώνει. Μη θέλοντας να πληγώσει τα αισθήματα των θετών γονέων του, κρατάει κρυφό από όλους το παρελθόν του και καταπιέζει την έντονη συναισθηματική του ανάγκη για επανένωση με τους δικούς του, καθώς επίσης και την ελπίδα του να βρεθεί και πάλι μαζί με τη μητέρα του και τον αδελφό του.

Όμως, μία τυχαία συνάντησή του με Ινδούς συμφοιτητές του, αφυπνίζει την απωθημένη και ξεχασμένη αυτή λαχτάρα του. Με ελάχιστες μνήμες, και με τη συνδρομή της νέας τεχνολογίας που ονομάζεται Google Earth, ο Σαρού θα ξεκινήσει μία από τις μεγαλύτερες αναζητήσεις της σύγχρονης εποχής, ψάχνοντας «ψύλλους στ’ άχυρα», με μόνο σύμμαχο την ελπίδα...

Στη συζήτηση που ακολούθησε οι μαθητές τοποθετήθηκαν για πολλά θέματα που έθιγε η ταινία: τα παιδιά που χάνονται καθημερινά από τις οικογένειες τους, για την υιοθεσία, την αναζήτηση της βιολογικής μητέρας , την αποδοχή από την οικογένεια ανεξάρτητα από την φυσική ή ψυχολογική σου υγεία.

Στην Ινδία χιλιάδες παιδιά ζουν στους σιδηροδρομικούς σταθμούς. Πρόκειται για παιδιά που φεύγουν από τα σπίτια τους και φτάνουν καθημερινά στον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης προς αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Τα παιδιά αυτά φεύγουν από το σπίτι τους για να ξεφύγουν από σωματική και ψυχική κακοποίηση, απίστευτη φτώχεια ή ακόμα και από καταναγκαστικούς γάμους και γίνονται θύματα επιτήδειων που τα εκμεταλλεύονται. Γίνονται λοιπόν  σκλάβοι δουλεύοντας για ένα κομμάτι ψωμί, είτε θύματα παιδεραστών και προωθούνται στην πορνεία.

Παράλληλα αναφερθήκαμε στην υιοθεσία καθώς και στο ότι γονιός είναι εκείνος που μεγαλώνει ένα παιδί,  και όχι εκείνος που απλά το φέρνει στον κόσμο. Η έννοια της αληθινής οικογένειας συνδέεται με την αγάπη, την αποδοχή και την προστασία του παιδιού από τους γονείς. Εντύπωση έκανε στα παιδιά το γεγονός ότι οι θετοί γονείς στην ταινία αποδέχτηκαν το παιδί που αποδείχτηκε ότι είχε πρόβλημα καθώς όπως είπαν : Όταν σας υιοθετήσαμε σας πήραμε μαζί με το παρελθόν σας. Δεν αντέδρασαν αρνητικά σε αυτό που τους έτυχε,  αλλά προσπάθησαν με κάθε τρόπο να βοηθήσουν τον προβληματικό γιο τους.

Επίσης η κοινή άποψη του ζευγαριού να μην γεννήσουν παιδιά, αλλά να υιοθετήσουν , προκειμένου να κάνουν καλό σε κάποια παιδιά που στάθηκαν άτυχα στη ζωή τους εντυπωσίασε τους μαθητές, διότι δε συνάδει με τη συμβατική ηθική του ότι η μεγαλύτερη ευτυχία είναι η τεκνοποίηση. Από την άλλη, η επιδίωξη του αγοριού να βρει την χαμένη του οικογένεια προκειμένου να σταματήσει η μητέρα του να θρηνεί γι αυτόν και η συμπαράσταση που είχε από την θετή οικογένεια μας συγκίνησαν. 

Την ελευθερία να προσέχετε εκεί στο μέλλον, "Ο Δωρητής"

Άλλη μια Κυριακή στη βιβλιοθήκη του σχολείου παρέα με τα παιδιά της Λέσχης Ανάγνωσης της Α Γυμνασίου, αν και αυτή τη φορά ξεχάσαμε να τραβήξουμε την καθιερωμένη φωτογραφία!

 Το βιβλίο που είχαμε διαβάσει ήταν ο Δωρητής της Λόις Λόουρι και αφορά ένα δυστοπικό μέλλον, όπου οι άνθρωποι έχουν δημιουργήσει μια κοινότητα ομοιομορφίας και αυστηρών κανόνων, προκειμένου να ζήσουν δίχως να υποστούν τα δεινά των άλλων κοινωνιών-πόλεμοι, πείνα, φθόνος, κοινωνική και οικονομική ανισότητα. Όμως από αυτή την ιδανική κοινωνία απουσιάζει η αληθινή αγάπη, η έννοια της οικογένειας, η ουσιαστική φιλία, η επιλογή σε καμιά εκδοχή της. Όταν ο νέος Δωρητής της κοινότητας ανακαλύπτει τι συμβαίνει καθώς ο γηραιότερος Δωρητής του μεταδίδει τη γνώση , αποφασίζει να αλλάξει τα πράγματα. Θα τα καταφέρει άραγε;

Κάθε μαθητής έκανε τη προσωπική του τοποθέτηση για το βιβλίο και στη συνέχεια ακολούθησε συζήτηση, ενώ έπειτα είδαμε και την ταινία, που γυρίστηκε το 2014.

Ο Διονύσης διάβασε το βιβλίο, αν και δεν του άρεσε, γιατί δεν έχει αδυναμία στα μελλοντολογικά βιβλία. Η υπόθεση του φάνηκε παράξενη αρχικά αλλά στη συνέχεια αντιλήφθηκε τι συνέβαινε. Ο κόσμος αυτός ήταν πολύ σκοτεινός : την εξουσία είχε μια κάστα ανώτερων ανθρώπων που στερούσαν από τους άλλους πολύ βασικά δικαιώματα τους : τα χρώματα, τον κίνδυνο, τις διαφορές ανάμεσα τους…. Αυτή η ομοιομορφία χαρακτηρίζει δικτατορικά καθεστώτα. Το τέλος του φάνηκε περίεργο-μάλλον το βιβλίο κλείνει με ένα όνειρο του ήρωα.

Ο Φίλιππος ήθελε να κατανοήσει αρχικά τη γενικότερη υπόθεση και το διάβαζε σιγά σιγά. Έπειτα το βρήκε τόσο ωραίο, που δε μπορούσε να σταματήσει. Αυτό που του άρεσε ήταν ότι η υπόθεση είχε μυστήριο και πολλή φαντασία. Οι άνθρωποι αυτοί οργάνωσαν έτσι τη ζωή τους για να μην μπορούν να κινδυνεύσουν από τις διαφορές τους . Δυστυχώς στη σημερινή εποχή κινδυνεύουμε από τις διαφορές μας , γιατί δεν έχουμε μάθει να αποδεχόμαστε το διαφορετικό. Επίσης μας είπε ότι στο σημείο όπου αποκαλύπτεται η αληθινή ταυτότητα του προηγούμενου δωρητή διέκοψε διάβασμα, γιατί σοκαρίστηκε.

Η Ευανθία αρχικά δεν κατανοούσε την υπόθεση, αλλά στη συνέχεια της άρεσε η πλοκή γιατί είχε δράση και αγωνία.

Η Αγγελική βρήκε τέλειο το βιβλίο! Της άρεσε που ήταν μελλοντολογικό . Συγκεκριμένα εντυπωσιάστηκε από τον τρόπο μετάδοσης των αναμνήσεων , την Αποδέσμευση , τον τρόπο που οι άνθρωποι αποκτούσαν μωρά, τα χάπια που έλεγχαν τις ορμές των ανθρώπων. Αλλά εκείνο που της έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση ήταν που οι άνθρωποι παρέμειναν απαθείς και δεν αντιδρούσαν σε όλα αυτά που ζούσαν. Το τέλος της φάνηκε ελπιδοφόρο.

Η Αντωνία βρήκε ενδιαφέρον το βιβλίο . Στενοχωρήθηκε με την διαδικασία της Αποδέσμευσης των γερόντων και των μωρών αλλά της άρεσε που ο ήρωας δραπέτευσε μαζί με το μωρό και σκοπός του ήταν να το σώσει.

Η Ντανιέλα ,αν και το βρήκε βαρετό αρχικά, στη συνέχεια την κέρδισε και αυτό που της άλλαξε τη γνώμη ήταν η αποκάλυψη για τον προηγούμενο Δωρητή, τη Ρόζμαρι.

Το βιβλίο μπέρδεψε τη Στέλλα. Αυτό που της άρεσε ήταν ότι ο Δωρητής ήθελε να δείξει στους φίλους του τι γινόταν.

Η Αποδέσμευση συγκίνησε και την Ειρήνη , που το βιβλίο της άρεσε. Μας είπε ότι η ζωή τους θα ήταν πιο όμορφη, αν είχαν συναισθήματα και δεν υπήρχαν τα αυστηρά όρια της κοινωνίας.

Ο Χρήστος είπε ότι ήθελε να διαβάσει το βιβλίο επειδή είχε δει την ταινία . Βρήκε αισιόδοξο το τέλος του βιβλίου αλλά αυτό που του άρεσε ιδιαίτερα ήταν οι σχέσεις του με τους φίλους του.

Στη Φανή το βιβλίο άρεσε από την αρχή μέχρι το τέλος. Αυτό που την ενόχλησε ήταν ο έλεγχος των ανθρώπων μέσω της ομοιομορφίας . Οι ανώτεροι με αυτό τον τρόπο μπορούσαν να ελέγξουν τον καθένα και να μην επιτρέψουν καμιά παρέκκλιση.

Στη συζήτηση που ακολούθησε μιλήσαμε για το πόσο σημαντικές είναι οι διαφορές των ανθρώπων , πόσο μεγάλο ρόλο παίζουν στην ύπαρξη της κοινωνίας. Αυτές μας κάνουν ξεχωριστούς, δεν υπάρχει νόημα στη ζωή μας αν μοιάζουμε όλοι. Μαθαίνουμε από την πολυμορφία, γνωρίζουμε καλύτερα τον εαυτό μας, αποκτούμε συνείδηση του ποιοι είμαστε. Επίσης αυτές μας βοηθούν να αναλάβουμε δράση , να επέμβουμε στα κακώς κείμενα, να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τον κόσμο.

Στη σημερινή εποχή ο έλεγχος - που στην κοινωνία του βιβλίου είχε επιτευχθεί με τη χρήση αυστηρών κανόνων και την ύπαρξη καμερών ασφαλείας -  επιτυγχάνεται με το διαδίκτυο, τη χρήση του κινητού, με την ελεγχόμενη πληροφόρηση από τα ΜΜΕ. Με αυτό τον τρόπο οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι χάνουν το πολυτιμότερο αγαθό τους: την ελευθερία.

Ο Άνθρωπος έχει ανάγκη από την ελευθερία επιλογής , ακόμα κι αν αυτή στραφεί εναντίον του. Διαφορετικά είναι δούλος.

Μετά τη συζήτηση παρακολουθήσαμε την ταινία. Περιμένουμε τις κριτικές και τις εντυπώσεις των παιδιών!

Επόμενο βιβλίο θα είναι «Ο μικρόκοσμος» του Γ.Παναγιωτάκη, με τον οποίο θα συναντηθούμε στις 17 Μαρτίου.